85 Argumenteren vanuit identiteitsverschillen: Discours Ethiek Stap 3: Als de afwijkende opvattingen van anderen niet in overweging worden genomen, dan kan men gegeven de intersubjectiviteit van rationaliteit niet zeker zijn van de rationaliteit van de eigen overtuigingen. Ofwel, door een ander erkenning als rationeel mens te onthouden, terwijl de ander overduidelijk een rationeel mens is,108 ondermijnt iemand zijn of haar eigen rationaliteit. Als de traditionalisten alles wat de activisten inbrengen simpelweg negeren (ook als het over iets anders gaat dan Zwarte Piet), dan ondermijnen ze hun eigen rationaliteit. Als groep hebben ze bepaalde overtuigingen, maar rationeel handelen ze niet. Kortom, ik concludeer dat het commitment aan rationele overeenstemming niet beperkt kan worden tot een specifieke sociale groep. Als iemand in aanraking komt met een ander rationeel mens met een afwijkende visie, dan moet men op tenminste de onderwerpen waarop men gecommitteerd is aan rationele overeenstemming omwille van de eigen rationaliteit bereid zijn tot een discours. Deze conclusie ondersteunt Habermas’ universalisme. Identiteit-particularisme niet rationeel Van identiteit-particularisme spreek ik als partijen in een identiteitsgerelateerd moreel conflict op vele onderwerpen gecommitteerd zijn aan rationele overeenstemming, maar niet als het hun identiteit, ofwel fundamentele waarden, betreft. Habermas betoogt dat in een moderne, ‘postconventionele’ leefwereld, mensen ook bereid zijn hun fundamentele waarden te heroverwegen. Aangezien dát nu juist in een IRMC niet gaande lijkt, verken ik in hoeverre identiteit-particularisme rationeel is. Ik zal betogen dat ook deze positie niet rationeel te rechtvaardigen is. Dit doe ik aan de hand van de volgende argumentatiestappen: • Stap 1: Partijen nemen deel aan een discours met een identiteit; • Stap 2: Aangezien iemand met een identiteit deelneemt aan een discours, kunnen identiteitsgerelateerde argumenten in elke discours naar voren gebracht worden; • Stap 3: Rationele overeenstemming bereiken in een discours waarin identiteitsgerelateerde argumenten naar voren kunnen worden gebracht, impliceert een commitment aan rationele overeenstemming in eventuele IRMC’s. Ik zal deze argumentatiestappen nu toelichten. Stap 1: Stel dat de traditionalisten en activisten in het IRMC over Zwarte Piet beide gecommitteerd zijn aan rationele overeenstemming op het gebied van voedseldistributie, maar de traditionalisten zijn dat niet op het gebied van Zwarte Piet zelf. Als er een conflict ontstaat over voedseldistributie, dan proberen de partijen dit op te lossen in een discours. Aan deze discours nemen zij deel als mensen met een identiteit. In de achtergrond zijn hun overtuigingen en waarden over Zwarte Piet dus wel aanwezig. 108 Ik neem hierbij aan dat het evident is dat de andere partij bestaat uit rationele, of tenminste rationeel-vaardige, mensen. Situaties met geesteszieke mensen, jonge kinderen, mensen uit zo extreem verschillende culturen dat men elkaar niet als mens herkent of kunstmatige intelligentie die een mens imiteert laat ik buiten beschouwing. 3
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw