37 Hardnekkige conflicten oplossen als onderdeel van een ‘deliberatieve traditie’. De denklijnen verschillen qua strategie over hoe met identiteitsverschillen kan worden omgegaan. Ik onderscheid de volgende strategieën:32 • Strategie 1: het privatiseren van identiteitsverschillen: in deze strategie wordt er onderscheid gemaakt tussen een publieke en privé-sfeer. In de privé-sfeer is iedereen vrij om te leven naar particuliere waarden, maar de publieke sfeer wordt georganiseerd aan de hand van universeel onderbouwde normen. Een invloedrijke uitwerking van deze gedachte is te vinden in John Rawls’ Politiek Liberalisme.33 Bij het onderscheiden van oplossingen van IRMC’s lijkt de uitdaging op voorhand te zijn hoe de botsende identiteiten in de privésfeer gebracht en gehouden kunnen worden. Een IRMC is immers al een publiek conflict. • Strategie 2: het argumenteren vanuit identiteitsverschillen: in deze strategie worden identiteitsverschillen niet verbannen naar de privésfeer, maar volledig toegelaten in het publieke debat over rechtvaardige normen. Het idee is dat ieder denkbare norm of waarde voorgesteld mag worden in een dialoog waarin op basis van rationele argumenten (en niet bijvoorbeeld door machtsuitoefening) overeenstemming wordt bereikt. Jürgen Habermas’ Discours Ethiek is een invloedrijke uitwerking van deze strategie.34 Op voorhand lijkt de uitdaging van deze denklijn te zijn om te laten zien hoe er over fundamentele waarden rationele argumentatie mogelijk is. Een rationele dialoog kán best tot nieuwe inzichten leiden over fundamentele waarden, maar argumenten lijken op voorhand niet doorslaggevend te zijn voor iemands identiteit. • Strategie 3: het inleven in identiteitsverschillen: deze strategie is gericht op een innerlijke verandering van de fundamentele waarden van de conflictpartijen. Het idee is dat door elkaars perspectief te leren kennen, partijen hun eigen zelf-begrip kunnen verfijnen. Op basis van het denken van Charles Taylor kan deze gedachte uitgewerkt worden in - wat ik noem- een ‘Articulatie-Ethiek’.35 Als morele conflicten benaderd worden als gelegenheid om het eigen zelf-begrip te verfijnen, kúnnen inderdaad stabiele en rechtvaardige oplossingen tot stand gebracht worden. De uitdaging is om te onderbouwen dat een nieuw zelf-begrip verfijnder, in de zin van authentiek, is dan 32 De drie oplossingsstrategieën en bijbehorende theorieën hebben overeenkomsten met de drie manieren waarop Michael Walzer aangeeft dat morele filosofie beoefend kan worden. De eerste is door ontdekking van een objectief (neutraal) criterium, de tweede door overeenstemming te bereiken op grond van argumenten en de derde door interpretatie en beter begrip van al bestaande opvattingen (Walzer 1993, 12). Walzer betoogt dat alleen het ‘pad van interpretatie’ een succesvolle morele theorie kan opleveren (Walzer 1993, 26). 33 Hoewel Political Liberalism een principe gedreven theorie is, beoogt Rawls niet-axiomatisch te zijn en heeft hij invloedrijke concepten ontwikkeld om oplossingsvoorstellen voor interpersoonlijke concepten af te leiden. Relevante literatuur hierbij is (Rawls 1973; 1993; 1995; 1999). 34 Relevante literatuur hierbij is (Habermas 1981b; 1981a; 1983b; 1992; 1993a; 1996a; 2001; 2005; Benhabib 1986; Rehg 1991; 1994; Heath 2001). 35 Relevante literatuur hierbij is (C. Taylor 1985a; 1985b; 1985d; 1985c; 1989; 1991b; 1991a; 1992; C. Taylor and Gutmann 1994; C. Taylor 1995b; 2002b; 2011a; 2016; Rosen 1991; Löw-Beer 1991; Tully and Weinstock 1994; Meijer 2016). 1
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw