224 Hoofdstuk 7 transparant of expliciet plaatsvindt, is het daarbij niet duidelijk of hun autonomie gewaarborgd is. Bijvoorbeeld, in het geval van Marlboro mogen we veronderstellen dat een eventueel commitment om een ‘Marlboro man’ te zijn niet consistent is met het netwerk van commitments waarin zorg voor de eigen gezondheid ook een commitment is. Mensen worden voortdurend gemanipuleerd zich als een bepaald alternatief van zichzelf te identificeren door verhulde onderdrukkende machtsuitoefening. Tegelijkertijd heb ik in dit proefschrift laten zien wat de voordelen zijn van een transparant geïnstitutionaliseerde Transformatieve Dialoog. Hardnekkige conflicten kunnen opgelost worden met behoud van autonomie. Hoe is het mogelijk gezien die voordelen dat de Transformatieve Dialoog niet al als een vanzelfsprekende praktijk is geïnstitutionaliseerd? In de eerste plaats zou het idee van een vaststaande en zelf-regulerende identiteit in evolutionair opzicht diep verankerd kunnen zijn in mens-zijn. Voor een effectieve samenwerking, die noodzakelijk is voor de evolutie van de menselijke soort, is wederzijdse voorspelbaarheid een selectiecriterium op groepsniveau. Deze groepsselectie vond plaats tussen homogene groepen, waarin ieders zelf-model op enig moment gefixeerd kon raken. De ontwikkeling van een vaststaande identiteit brengt voordelen met zich mee ten aanzien van voorspelbaarheid. Dit zou de hierboven geschetste werking van het emotionele brein kunnen verklaren. Naarmate samenwerkingen complexer werden, nam het aantal ontmoetingen met mensen die anders waren toe. Maar ook voor deze grotere samenlevingsverbanden bleef homogeniteit belangrijk. Diverse vormen van mindshaping worden ingezet om die homogeniteit te waarborgen. Een gedeeld normatief kader wordt tot stand gebracht door bijvoorbeeld gezamenlijke rituelen, een gezamenlijke taal, een geloof et cetera. Niet voor niets is er in de historie vaak sprake van een nauwe relatie tussen bestuur en religie. Gezien het diep verankerde cruciale belang van die homogeniteit, is het begrijpelijk waarom mensen in identiteitsgerelateerde morele conflicten aan een gedeelde en essentieel geachte identiteit hechten. In de tweede plaats hebben heersende groepen in het algemeen belang bij status quo, en dus een gefixeerd zelf-begrip bij mensen. De adel en de kerk hebben er in Europa eeuwenlang baat bij gehad dat mensen de identiteit waarin zij gesocialiseerd werden voor waar aannamen: de zoon van de bakker ambieerde niets anders dan bakker te zijn. Machthebbers kunnen hun macht immers makkelijk behouden als de mensen over wie zij macht uitoefenen de bestaande verhoudingen zo mak mogelijk accepteren. In paragraaf 7.2.3 heb ik al aangegeven dat manipulatie gedijt bij het idee van een vaststaande identiteit. Mensen hebben dan minder reden om bedacht te zijn op manipulatie en zijn minder getraind in het herkennen van (in-)authenticiteit en er onderling over te spreken. Onderdeel van een effectieve onderdrukkende machtsuitoefening is daarom om ervoor te zorgen dat mensen de illusie hebben van een vaststaande identiteit. Processen waarin mensen op autonome wijze alternatieven van zichzelf beschouwen en eventueel hun identiteit kunnen transformeren moeten dan juist bekend staan als ‘manipulatief’ en ‘brainwashing’. In de derde plaats zijn er in relatie tot hardnekkige conflicten (niet zelden machtige) partijen die specifieke belangen hebben bij het voortbestaan van deze conflicten. Ik denk bijvoorbeeld aan producenten van producten waar in stresssituaties vraag naar is (zoals
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw