218 Hoofdstuk 7 identificeert (voorzover ze door A niet zijn geïncludeerd in een manipulatief complot). Ofwel, A moet niet alleen rolvast blijven in relatie tot B, maar tot iedereen die de situatie kent. Zodra partij A bij iemand die geen deel van het manipulatieve complot is, uit zijn rol valt, dan zal de tegenstrijdigheid met de normatieve verwachtingen opvallen en zal partij A direct aangesproken kunnen worden. Kortom, zowel in een theoretische discours als in de Transformatieve Dialoog kán sprake zijn van manipulatie. De kans op een succesvolle manipulatie wordt kleiner door een transparante institutionalisering. Bijvoorbeeld, rationele overeenstemming in de objectieve dimensie wordt bij veel besluitvormingsprocessen vanzelfsprekend geacht. Als niet alle kennis aanwezig is, of als bepaalde kennis nog onzeker is, dan kan dat als kanttekening bij het besluit worden vermeld. Er is dan geen sprake van een drogreden of manipulatie. Deze transparantie maakt het inzichtelijk welke aanpassingen in het besluit nodig zijn als aanvullende kennis beschikbaar komt. In sommige publieke debatten lijkt geldige kennis weliswaar genegeerd, bijvoorbeeld bij wereldwijde complottheorieën over corona, maar tenminste is transparant dat er geen overeenstemming is over feiten.258 Een transparante institutionalisering van de Transformatieve Dialoog draagt eraan bij dat manipulatie moeilijker wordt. Transparantie over iemands eventueel gepretendeerde identificatie als een alternatief van zichzelf leidt ertoe dat iemand zich er nagenoeg altijd naar moet gedragen. Dit kan zelfs leiden tot self-mindshaping waarbij iemand zich de pretentie eigen maakt als ‘authentiek’ zelf-begrip (en de manipulatieve oorsprong vergeet). Een succesvolle manipulatie vereist veel aandacht en energie. Als de Transformatieve Dialoog geïnstitutionaliseerd zou zijn, dan zouden mensen er bovendien regelmatig ervaring mee op doen; identiteit en authenticiteit worden dan minder een privézaak, maar onderwerpen waarvan het net zo normaal is om erover van gedachten te wisselen als overtuigingen ten aanzien van feiten. Ook op scholen zouden kinderen dan getraind worden in de Transformatieve Dialoog. Kinderen worden nu systematisch getraind in argumentatie over feiten en waarnemingen. Het vermogen tot rationele argumentatie en daarmee om drogredenen te ontmaskeren is daardoor in veel samenlevingen sterk ontwikkeld. Als we dezelfde training en ervaring zouden hebben in het voeren van een Transformatieve Dialoog als in rationele argumentatie, neemt de vaardigheid in het herkennen van (in-) authenticiteit evengoed toe. Manipulatie gedijt bij de illusie van een min of meer vaststaande identiteit. Als mensen denken dat alleen zij zelf weten wat authentiek voor hen is, dan is er minder reden om bedacht te zijn op manipulatie. Als mensen hun eigen identiteit begrijpen als dynamisch en intersubjectief gevormd, en mensen getraind worden in een transparante Transformatieve 258 Niet altijd is het debat over feitelijke beweringen transparant. Een saillant voorbeeld is het onlangs ontmaskerde techbedrijf Theranos dat pretendeerde een druppel bloed met een speciaal apparaat te kunnen analyseren op tal van ziektes en aandoeningen, en daar veel investeringsgeld voor verzamelde. In werkelijkheid waren de apparaten onnauwkeurig en werd achter de schermen gewerkt met gangbare apparaten van een concurrent (zie bijvoorbeeld: https://nos.nl/artikel/2411819-theranos-oprichter-holmes-ooit-de-belofte-van-silicon-valley-schuldig-aan-fraude). Eenmaal aan het licht gekomen, wordt deze kwestie als opvallend en problematisch beleefd wordt. Dat bevestigt de normatieve verwachting ten aanzien van een transparante institutionalisering van de objectieve dimensie.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw