211 Institutionalisering van de Transformatieve Dialoog rechtvaardiging centraal. De theorieën van Rawls en Habermas zijn hier voorbeelden van. In de tweede helft van de jaren negentig verschoof de aandacht naar het in de praktijk brengen van het deliberatieve model in complexe moderne samenlevingen. De kritiek van Young past bij de theorievorming in deze tweede generatie en heeft ertoe geleid dat deliberatieve theorieën ook andere communicatievormen dan argumentatie omarmen. Dit heeft geresulteerd in een derde generatie deliberatieve theorievorming gericht op de details van daadwerkelijke institutionalisering in concrete ‘micro-werkvormen’ (Elstub 2010, 292). De Ierse ‘citizens assembly’ is een voorbeeld van zo’n micro-werkvorm. Tenslotte wordt er ook wel gesproken van een vierde generatie deliberatieve theorie, waarin wordt gesproken van een deliberatief systeem waarin formele settings gericht op besluitvorming en informele settings gericht op argumentatie en dialoog met elkaar verbonden zijn. Zelfs micro-activiteiten die niet deliberatief van aard zijn, kunnen in zo’n systeem een constructieve bijdrage leveren aan het deliberatief functioneren van het systeem, bijvoorbeeld als een bepaalde groep onderling gesprekken voert om het eigen perspectief duidelijker onder woorden te kunnen brengen (Elstub, Ercan, and Mendonça 2016, 144–45).251 Hoe kan de Transformatieve Dialoog onderdeel zijn van zo’n deliberatief systeem? De Transformatieve Dialoog kan gezien worden als nadere bijdrage aan de geschetste ontwikkeling in de deliberatieve theorievorming. In hoofdstukken 2 en 3 heb ik laten zien dat de deliberatieve traditie van rationele argumentatie niet in staat is om een stabiele en rechtvaardige oplossing van identiteitsgerelateerde morele conflicten te onderscheiden.252 De communicatievoorstellen van Young maken de deliberatieve traditie inclusiever, maar maken deze niet effectiever als essentiële commitments op het spel staan. De Transformatieve Dialoog is te zien als een volgende stap na de kritiek van Young. Niet alleen moeten deliberatieve theorieën ruimte bieden aan persoonlijke verhalen om ieders perspectief te begrijpen (zoals in verschillende voorbeelden in paragraaf 7.1.2 expliciet benoemd). Ze behoeft ook aanvulling met een dialoog waarin authenticiteitsclaims gevalideerd kunnen worden. Het vaststellen van interne en externe consistentie in een Transformatieve Dialoog is als wederzijdse afstemming vergelijkbaar met deliberatie. Het gaat daarbij niet om standpunten over feiten en normen en argumenten, maar om hoe mensen zichzelf begrijpen. Het is een gezamenlijke, fundamentele reflectie op de authenticiteit van ieders zelf-begrip, waardoor het zelf-begrip ook kan transformeren. Omdat de Transformatieve Dialoog een compleet nieuwe dimensie, namelijk de subjectieve, toevoegt aan de argumentatieve insteek van deliberatieve theorieën, stel ik voor te spreken over een ‘transformatief-deliberatief systeem’. In een transformatief-deliberatief systeem zijn niet alleen informele micro-werkvormen verbonden met formele besluitvormingsprocessen in openbare besturen of bedrijfsbesturen. Ook processen waarin transformatie van identiteit plaatsvindt worden verbonden met formele besluitvorming. Als de Transformatieve Dialoog structureel verbonden wordt met de processen 251 Ook stemmen kan een bijdrage leveren doordat het laat zien welke redenen in publieke zin wel of niet effectief (gecommuniceerd) zijn (Mansbridge 2010, 84). 252 Zoals ook de agonistische kritiek op deliberatieve theorieën inhoudt (Maddison 2015, 1020), zie paragraaf 7.2.2. 7
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw