161 Transformatie van zelf-begrip andere alternatief van zichzelf te identificeren? Is er een criterium beschikbaar? Ik zal betogen dat individuele reflectie geen reden op kan leveren voor de ene dan wel andere identificatie als een alternatief van zichzelf. Bij de reflectie over alternatieven van zichzelf kunnen de actuele waarden en voorkeuren niet zoals bij het kiezen van een vakantiebestemming als criterium worden gebruikt. Immers, de actuele waarden en voorkeuren horen bij wat men (tot nu toe) als essentieel beschouwt. Het feit dat iemand op dit moment een bepaald zelf-model heeft, is geen reden om het te houden. Immers, dat zelf-model is al voorafgegaan door vele andere zelf-modellen die door mindshaping-processen vele malen zijn bijgesteld. Ook de waarden of voorkeuren van een willekeurig ander (eventueel toekomstig) alternatief van zichzelf kunnen niet als criterium worden aangenomen. Immers, de keuze om de waarden en voorkeuren van een eventueel toekomstig alternatief van zichzelf als criterium te nemen impliceert al dat iemand zich zal identificeren als dát alternatief van zichzelf. Het is bovendien zeer de vraag of het mogelijk is de waarden en voorkeuren van een eventueel toekomstig alternatief van zichzelf voldoende te kennen om een rationele reflectie op te baseren. Bijvoorbeeld, een fervent vleeseter zou zich kunnen voorstellen hoe het is om geen vlees meer te eten en het milieu voorrang te geven. Echter, daadwerkelijk een ander alternatief van zichzelf zijn, levert ervaringen en voorkeuren op die men alleen kan leren kennen door de transformatie aan te gaan. Het veranderde dieet leidt bijvoorbeeld ook tot lichamelijke veranderingen, een andere smaakbeleving, andere gevoelens jegens dieren et cetera. Een kenmerk van transformatieve ervaringen is dat er iets geleerd wordt dat alleen geleerd kan worden door de ervaring zelf te hebben. In het geval van een transformatie van identiteit gaat het niet alleen om nieuwe kennis, maar veranderen bovendien iemands perspectief, voorkeuren en ervaring van zichzelf (Paul 2014, 10–16). Hoe het is te leven met een (deels) ander netwerk van commitments dat gepaard gaat met een transformatie van identiteit is niet voor te stellen zonder de transformatie zelf daadwerkelijk te ervaren. Kortom, het overwegen van alternatieven van zichzelf houdt in dat iemand verwikkeld is in een fundamentele reflectie waarin in beginsel alles waar iemand tot nu toe van uitgegaan is ter discussie staat. Charles Taylor omschrijft zo’n reflectie als volgt: “This radical evaluation is a deep reflection, and a self-reflection in a special sense: it is a reflection about the self, its most fundamental issues, and a reflection which engages the self most wholly and deeply. Because it engages the whole self without a fixed yardstick it can be called a personal reflection (…); and what emerges from it is a self-resolution in a strong sense, for in this reflection the self is in question; what is at stake is the definition of those inchoate evaluations which are sensed to be essential to our identity.” (C. Taylor 1985e, 42) In deze reflectie is er geen sprake van een vaste maatstaf; noch de huidige noch eventueel toekomstige commitments kunnen als maatstaf dienen. Wat volgens Taylor de plaats inneemt van de maatstaf is een diep gevoel van wat essentieel is en waar een betere articulatie voor gezocht wordt in de reflectie. 5
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw