113 Het inleven in identiteitsverschillen: Articulatie-ethiek constante markeert het moment van een fusie van horizonnen en het ontstaan van een ‘derde taal’, waarmee partijen zowel de identiteit van de ander en van zichzelf kunnen begrijpen als variaties op een gedeelde menselijke constante. Op het moment van fusie zien partijen ieders zelf-begrip als een mogelijk alternatieve optie ter invulling van de menselijke constante. Zij kunnen zich dan de vraag stellen of het alternatief ook voor hen waardevolle elementen bevat, met andere woorden of er aanleiding is om te komen tot een verfijnder zelf-articulatie. Hoe bepalen partijen wat een verfijnder zelfarticulatie voor hen is? Aan de hand van Taylors BA-principe (zie paragraaf 4.1.2) zouden we kunnen aannemen dat het duidelijk ‘minder verkeerd’ is om als horizonovertuiging te hebben dat afzien van vlees eten en vliegreizen gezonder is voor mens en milieu. De leefstijl-liberaal zou op grond van dat inzicht tot de conclusie kunnen komen dat een ander zelf-begrip beter is, bijvoorbeeld dat zorgvuldig omgaan met het milieu belangrijker is dan verre vliegreizen kunnen maken en andere manieren te vinden voor zijn of haar zelf-expressie als ‘man of vrouw van de wereld’.151 De milieuactivist zou op zijn beurt kunnen inzien dat het niet alleen essentieel voor hem is om zorgvuldig met het milieu om te gaan, maar dat een eigen leefstijl kunnen kiezen ook voor hem essentieel is. Dit inzicht verheldert het oude zelf-begrip, omdat hiermee de motivatie om zich in te zetten voor het milieu diepgaander begrepen wordt, namelijk als een leefstijl die hij als essentieel ziet voor wie hij is. Het effect van deze verfijnder zelf-articulatie zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat zijn denken over milieuverantwoord gedrag meer ruimte laat voor persoonlijke keuzes, waardoor bijvoorbeeld activiteiten met beperkte invloed, zoals het eten van kip, wel acceptabel zijn.152 De oplossing die op deze manier tot stand komt, wordt geconstitueerd door een verandering van zelf-begrip, ofwel wat beide partijen menen wat essentieel voor hen is, ofwel hun identiteit. Juist daardoor is de oplossing die zo onderscheiden kan worden, stabiel. Anders dan in het geval van de Discours Ethiek is er nu geen mismatch mogelijk tussen de oplossing op basis van de theorie en de identiteit van (een van) beide partijen. De nieuwe inzichten die partijen hebben, vertalen zich direct in een verfijnder zelf-articulatie. Als die inzichten zodanig zijn dat het conflict verdwijnt, dan is dit ook stabiel omdat ieders zelf-begrip is mee-getransformeerd. De oplossing is ook rechtvaardig omdat deze vanuit het perspectief van beide identiteiten gerechtvaardigd kan worden: ze komen door een fusie van horizonnen zélf tot een nieuw inzicht ten aanzien van hun identiteit. Ieders autonomie is gewaarborgd doordat het proces plaatsvindt in de context van de regels voor argumentatie (zie paragraaf 3.1.2). Kortom, de Articulatie-ethiek lost de tekortkoming van de Discours Ethiek op doordat een transformatie van identiteit onderdeel van de theorie is. De Articulatie-ethiek kent echter ook zwaktes. Om te beginnen, het is niet duidelijk of het altijd mogelijk is om een gedeelde 151 Het is mogelijk dat iemand een nieuwe zelf-articulatie aanvaardt, maar dat deze niet voldoet aan het BA-principe. Volgens de Articulatie-ethiek is dit dan geen verbetering, maar een vergissing. Door rationele argumentatie aan de hand van het BA-principe kan dit worden duidelijk gemaakt in het eerste persoonsperspectief zodat betreffende persoon alsnog een andere, (wél) verfijnder zelf-articulatie zal aanvaarden (of terugkeert naar de oorspronkelijke). 152 De beperkte klimaatimpact van het eten van kip blijkt in (Willet et al. 2019). Uiteraard kunnen zorgen om dierenwelzijn ook redenen zijn om tegen de consumptie van kip te zijn. 4
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw