111 Het inleven in identiteitsverschillen: Articulatie-ethiek 4.2.1 Voorbeeld: conflict over milieuvriendelijk gedrag Klimaatverandering veroorzaakt zodanige sociale problemen dat het een moreel vraagstuk is. Bijvoorbeeld, door CO2-uitstoot in voornamelijk rijke landen smelten de gletsjers in de Himalaya waardoor watertekorten ontstaan voor honderden miljoenen mensen. Om klimaatverandering tegen te gaan zijn maatregelen nodig die impact hebben op de levens van mensen.148 Het gaat dan om maatregelen als een andere energievoorziening (bijvoorbeeld windenergie, andere vormen van mobiliteit (bijvoorbeeld niet vliegen), ander materiaalgebruik (bijvoorbeeld minder kunststoffen) en andere consumptiepatronen (bijvoorbeeld geen vlees). Er zijn mensen die van mening zijn dat mensen verplicht zijn hun gedrag te veranderen om de CO2-uitstoot te beperken. Ik zal deze positie aanduiden als ‘(moreel) milieu-activisme’. Deze positie is te herkennen in oproepen voor strengere regelgeving, prijsprikkels en publieke investeringen in de energietransitie. Directe confrontaties waarin anderen worden aangesproken op hun gedrag zijn nog zeldzaam, maar naarmate de gevolgen van klimaatverandering concreter worden, zullen ook persoonlijke keuzes meer en meer onderwerp worden van het publieke debat (en op verjaardagsfeestjes). Aan de andere kant zijn er mensen die een bepaalde leefstijl als essentieel onderdeel beschouwen van wie zij zijn. Ik ga ervan uit dat zij de noodzaak tot maatregelen niet betwisten, maar wel dat ze betwisten dat het tegengaan van klimaatverandering allesbepalend zou moeten zijn. Deze ‘leefstijl-liberalen’ houden vol dat zij wel tot uitdrukking moeten kunnen brengen wie zij zijn. De ene leefstijl-liberaal scheidt bijvoorbeeld zijn afval, reist met openbaar vervoer, eet minder of geen vlees, maar beschouwt het (per vliegtuig) bezoeken van verre landen als essentieel voor wie hij is. Een ander wil misschien best minder vliegen, maar beschouwt bijvoorbeeld vlees eten als essentieel; zo heeft elke leefstijl-liberaal wel iets waar hij of zij aan vast houdt. Zij verzetten zich tegen de claim van de milieuactivisten dat zij ook die ene voor hen identiteitsbepalende activiteit moeten opgeven.149 Kortom, de claim van de milieuactivisten creëert een identiteitsgerelateerd conflict voor de leefstijl-liberaal. Maar ook de identiteit van de milieuactivisten staat op het spel. Voor hen is een verantwoordelijke omgang met het milieu essentieel voor wie zij zijn. Dit commitment kunnen zij alleen vervullen als (nagenoeg) alle anderen daaraan meedoen. Als zij de leefstijlliberalen hun ‘genoegens’ zouden gunnen, dan zal dat niet tot een voldoende effectieve aanpak leiden van klimaatverandering, watertekorten, vervuiling et cetera. Ofwel, de keuzes van de leefstijl-liberalen raken de milieuactivist evengoed in zijn of haar identiteit. 4.2.2 Oplossing van IRMC’s volgens de Articulatie-ethiek Aan het einde van hoofdstuk 3 heb ik een perspectief geschetst voor de Discours Ethiek waarin een discours bestaat uit een moreel-transformatieve ervaring die leidt tot een ander zelf-begrip. Ik zal in deze paragraaf laten zien dat Taylors Articulatie-ethiek een discours als 148 In Drawdown (Hawken 2019) zijn de meest effectieve maatregelen op een rij gezet. 149 Voor de helderheid van dit voorbeeld heb ik een extreme posities gecreëerd. In de praktijk zal het conflict over morele impact van leefstijlen relatiever zijn. Het feite dat de ene persoon veel vliegt, heeft consequenties voor anderen. Het conflict gaat dan meer over wie welke activiteit kan ontplooien. Dat lijkt een belangenconflict, maar als het gaat om zaken die mensen essentieel achten voor wie zij zijn, is het identiteitsgerelateerd. 4
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw